Aan de rand van de Nieuwe Driemanspolder aan Wilsveen 10C te Leidschendam ligt de begraafplaats die hier twee eeuwen geleden in gebruik werd genomen. De katholieke kapel die hier in de middeleeuwen werd gebouwd, was een van de vijf belangrijkste bedevaartsoorden van ons land. Van heinde en verre kwamen gelovigen, op knieën en ellenbogen kruipend rond de kerk, om Maria van Wilsveen te aanbidden. Dit kleine beeldje van Maria met het kind Jezus op haar arm, was volgens de legende op wonderbaarlijke wijze via het water aangespoeld. Toen de pastoor en een deel van de gelovigen in de periode van de Reformatie rond 1580 overgingen naar de Gereformeerde ofwel Hervormde Kerk, braken er voor de kapel roerige tijden aan. De bedevaartgangers bleven komen tot grote ergernis van de Hervormden. Zo gebeurde eens dat de Staten van Holland de Baljuw van Leiden opdracht gaven om een aantal bedevaartgangers op te pakken en ter afschrikking even in het Leidse Graven Steen achter de tralies te zetten. Het Katholieke geloof werd geduld, maar mocht zich niet in de openbaarheid manifesteren. Dit ‘dulden’, sterk bepleit door Willem van Oranje, werd als zeer verdraagzaam ervaren omdat het in die tijd gebruikelijk was dat de heersende geloofsrichting andersdenkenden stevig vervolgden.
Heeft Maria van Wilsveen al die roerige tijden overleefd of is zij slachtoffer geworden van de beeldenstorm? Het laatste gelukkig niet, zij werd in veiligheid gebracht, waarschijnlijk bij de Jezuïeten in Delft. Daarna leek zij van de aardbodem verdwenen totdat zij zo’n 50 jaar geleden in Delft werd teruggevonden. Nu bevindt het Marianum zich in het museum Catharijneconvent te Utrecht. In de vorige eeuw is een aantal kopieën gemaakt. Eén daarvan werd onlangs door Johan van Reisen, voormalig directeur van De Groene School, geschonken aan de begraafplaats nadat Jan van Santen, bekend van zijn schitterende verzameling zelf gemaakte miniatuur rijtuigen, een klein kapelletje voor het beeldje had gemaakt. Het geheel is nu te bewonderen in de ontvangstruimte van de begraafplaats.
En de middeleeuwse kapel, hoe is het daarmee gegaan? Niet zo best, want een kleine eeuw nadat de Hervormden de kapel overnamen, stortte deze in. Oorzaak was het veranderde waterpeil door de aanleg van de Driemanspolder. Maar de Hervormden bouwden een nieuwe kapel met schitterende gebrandschilderde ramen waar de bewoners uit het Wilsveen en omgeving, veelal turfstekers, ter kerke konden gaan. Toen de turf op was en de meeste bewoners uit het gebied vertrokken waren, werd de kapel in 1820 afgebroken. De buitenmuren, tot zo’n twee meter hoog, liet men staan om daarbinnen zand te storten voor een begraafplaats. Immers in die tijd werd het verboden om in de kerk te begraven en rond het Hervormde kerkje bij de sluis in Leidschendam was geen grond beschikbaar. Dus week men voor begrafenissen uit naar Wilsveen.
De begraafplaats, inmiddels een rijksmonument, is eigendom van de Stichting Hervormde Begraafplaats Wilsveen. De beheerder is Wijnand Wiegeraadt die wordt bijgestaan door een enthousiaste groep vrijwilligers. Door een forse uitbreiding in 2009, waarbij tevens een urnenmuur werd gebouwd, kan eenieder die dit wenst op deze rustieke begraafplaats een laatste rustplaats reserveren.
Ab Spaan