Gewoontegetrouw blik ik weer graag met u terug op het afgelopen jaar, in alweer mijn 4e jaaroverzicht voor de Dorpsketting.
Het was me het jaartje wel, qua weer en natuur welteverstaan. Als ik even terug denk, schieten twee sleutelwoorden mij te binnen: Record en Extreem, want daar draaide het om in 2022.
Er is enorm veel over te vertellen, of in dit geval over te pennen, dat ik nu al aanvoel dat het best wel een flinke portie leesvoer kan gaan worden. Dus zeg ik opnieuw: ‘Ga er maar fijn voor zitten, of goed voor liggen, daar gaan we…’
Januari
25 jaar geleden, 1997, vond vlak na de jaarwisseling de Elfstedentocht plaats. Rond de jaarwisseling van 2021 naar 2022 was het maar liefst 13 graden en daarmee gelijk en warmterecord. De hele maand viel er weinig regen, het was bewolkt, er was mist en amper zon. Tijdens de meetperiode was er iets bijzonders waar te nemen, want één keer was de mist namelijk zo hardnekkig dat het ook overdag mond dicht zat. Er ging toen zelfs landelijk een stookAlert uit om de houtkachels en openhaarden uit te laten vanwege het windstil weer door de mist. Het was zo uitzonderlijk dat Midvliet tv die dag zelfs een mistreportage maakte. Vanwege de bewolking en de mist deze maand viel het mij ook op dat de maan, waar ik graag naar kijk, vele avonden niet te zien was
31 januari hadden we de eerste storm van 2022 en wat voor één! Windkracht 9, heel wat bomen aan de Stompwijkseweg vielen om. Met name hadden deze keer de duinen schade opgelopen, want er waren hele stukken duinen weg geslagen zag ik via de tv. De oudere Zeeuwen zullen terug gedacht hebben aan 1 februari 1953, de watersnoodramp, het scheelde maar een dag.
Februari
Deze maand bestond qua weer uit ‘De Strijd der elementen’, namelijk een harde wind en veel regen. We moesten maar liefst drie stormen op een rij trotseren en nog zware ook, Windkracht 10 en 11!. Als natuur en weer liefhebber heb ik een voorliefde voor 1; de wolken, 2; de bomen en 3; de vogels.
Mijn inmiddels geliefde 300 jaar oude beuk in het pastoorsbos viel tijdens één van deze stormen om. Het was net zo’n beeldbepalend voor Stompwijkers als de Drie molens en de kerk, en velen van ons zijn ook bij de Beuk vereeuwigd. Er gingen diverse bomen om in Stompwijk, met name op de van Kampenlaan. Veel dakpannen vielen op de grond en dakbedekking raakte los en werd weggeblazen. In de herfst en winter hebben wij zicht op de Meer en Geerweg en nam ik tijdens één van deze stormen iets waar, wat ik nog nooit ergens had gezien. Het water uit de Meer en Geervaart werd als het ware omhoog gezogen en om vervolgens als schuim weg te waaien.
De wolken joegen voorbij, beangstigend enerzijds en prachtig om te zien anderzijds. Onze maker, God, liet met dit alles Zijn kracht en Zijn macht zien in het dorpje Stompwijk en ver daarbuiten. De Bijbel, Willibrordvertaling, zegt hierover in Job 36 vers 27 tot 29 ; ‘Hij schept de druppels van het watervlak zeeft regen uit de nevels, die in wolken en vlagen gutsend neerstort op de aarde. Hoe zou iemand Hem kunnen begrijpen, Zijn tent is een wolk, Hij woont in de stormen.
Deze maand hadden we een paar keer nachtvorst, maar overdag dook de temperatuur niet onder de nul graden. Er was dus geen sprake van winterweer. Op het nieuws kwam het bericht dat door het zachte weer de paddentrek veel eerder was gestart.
Maart
Wat een verademing, na 2 maanden bewolking, mist, regen en storm, ineens heel ander weer te hebben na de maand wisseling. Dagen achter elkaar was het zonovergoten weer met een blauwe lucht.
Alleen in de nachten hadden we vorst. Vlak voordat de zon onderging, was de lucht prachtig oranje en als de zon bijna op kwam, eveneens. Het was telkens een momentopname want het was ook zo weer weg.
Opeens was het volop lente en zag ik in Stompwijk en even naar buiten overal weer sneeuwklokjes, narcissen, krokussen, tulpen en blauwe druifjes bloeien .
16 maart, op de dag van de gemeenteraadsverkiezing, tevens hier Adviesraad verkiezing, kregen we te maken met een fenomeen en wat voor één ..Saharazand, oftewel woestijn stof, was door de juiste windrichting, na een woestijnstorm, zelfs in Stompwijk terechtgekomen. Al zou ik het liever een verkeerde windrichting noemen, als mens. Record na record sneuvelde qua zonuren en droogte. Er viel deze maand maar 0,7 mm regen en dat in de Groei en Bloei maand bij uitstek. De Rijn bij Lobith had nog nooit zo laag gestaan in maart. De fruitbomen hadden al bloesem, terwijl de nachten nog niet vorstvrij waren.
Op tv zagen we de beelden van de boomgaarden, waar het echt nachtwerk werd. Men was druk in de weer met het beregenen en met de vuurkorven om, zo mogelijk, het fruit nog te redden. Door het zachte weer, overdag zon en droog, vernam ik op het journaal dat de pollen nu eerder in de lucht waren, met namen van de Berk.
April
Nee, het was geen 1 april grap van het KNMI, de weersverwachting en de waarschuwing voor sneeuw op 1 april.
Er viel inderdaad 2 cm sneeuw. We beleefden even het natuurlijke WinterWonderland. Hierna kregen we omslag van weer. Een aantal dagen stond er een harde wind en er viel veel regen per bui. Ook kregen we een aantal hagelbuien en was alles letterlijk even hagelwit. De regenvlagen zagen wij snel voorbij komen. Hierna bleef het week na week droog. De paar druppels regen die vielen waren al verdampt voordat ze de grond bereikt hadden. Deze maand kan in één woord samengevat worden: Droogte!
Een gewaarschuwd mens, en zeker een Dijkgraaf, telt voor twee. Met in het collectief geheugen nog de dijk verschuiving bij Wilnis, omgeving Woerden, hield men dijk inspecties. Men keek of de dijken waren uitgedroogd, scheuren hadden, konden gaan schuiven, enzovoorts.
De akkers hadden dubbel zwaar door de droogte. De zaden konden niet ontkiemen in de grond en het opgekomen gewas verdroogde op het land. Je zal maar boer of tuinder zijn! Er kwam namelijk een verbod op het beregenen met water uit sloten, vaarten en kanalen. Op het nieuws hoorden wij dat de egels als eerste slachtoffer werden, door gebrek aan voedsel. De slakken, wormen en insecten gingen dieper de grond in, omdat het grondwater steeds lager kwam te staan.
Mei
Deze maand vernam ik op het journaal dat de lente van 2022 in de top 50 kwam van het droogste voorjaar sinds de oprichting van het KNMI. We hadden dagen achtereen prachtig weer, volop zon, een blauwe lucht en witte wolken. Het bleef droog, droog, droog. Het was haast een gebeurtenis. Op 19 mei zat er 12 mm hemelwater in onze regenmeter op het balkon, en op 20 mei nog eens 11 mm Daarna viel er af en toe wat regen, met de nadruk op af en toe, en wat. Voornamelijk bleef het droog en stond er een harde wind die alles nog drooggemaakte dan het al was.
Juni
Niets is zo veranderlijk als het weer, 5 en 6 juni was het Pinksteren en regende het hard en lang. Het regende zelfs zo dat de Pinksterdagen van 2022 de natste werden sinds de waarnemingen van de KNMI. Het kan verkeren bleek opnieuw. Daarna bleef het droog en hadden we zondag weer met een aangename temperatuur. Er was weer een fenomeen, want ze hadden niet alleen volle maan, wat al prachtig genoeg is, Nee, we hadden nu een supermaan. Hij was extra groot en schitterde nog feller en oogde nog geler. Het was prachtig om te zien.
17 en 18 juni was het onaangenaam warm, ruim 30 graden Voor het eerst in mijn leven heb ik Lathyrus gezaaid. Half juni bloeide de Lathyrus rijkelijk op ons balkon. Wat een mooie kleuren en wat een heerlijke geur kwam er tevoorschijn uit een paar zaadjes.
Ook in het buitengebied bloeide alles overvloedig, zag ik rijdend per scootmobiel. De felle kleuren vielen extra op, geel het koolzaad, rood de klaprozen. De temperatuur schommelde steeds van ruim 20 graden, aangenaam warm, tot 25 a 30 graden, onaangenaam warm, en weer terug. Er werd gewaarschuwd voor de zonkracht, die was 7 a 8, en dat hield in dat de huid met 10 minuten al verbrand kon zijn. Het is het vermelden waard, maar we hadden vreemd genoeg deze periode wel frisse nachten en het was overwegend droog.
27 juni was er een windhoos, met name in Zierikzee Zeeland. In Stompwijk veel die dag maar liefst 22 mm regen
Juli
De man of vrouw die het weer praatje hield op tv had het meermaals over saai en ééntonig weer vele dagen achtereen was het dan ook half-om-half, dat wil zeggen, een blauwe lucht met witte wolken en zonneschijn. Er viel steeds af en toe een beetje miezerregen.
Ja, en toen werd het 18 juli…de dag van de kortebaandraverij in Stompwijk, die niet doorging vanwege de hitte. Het werd die dag ruim 30 graden .
19 juli werd de eerste dag van de Nijmeegse Vierdaagse ook geschrapt. Het werd Toen ruim 35 graden. Het was heel ongezond weer voor de paarden en de mensen, beide dagen vanwege smog en ozon.
Stompwijk was uitgerekend deze dagen zeer kleurrijk omdat de Nederlandse vlag overal op hing. Op zijn kop welteverstaan, blauw-wit-rood, want de boeren zijn in nood! Het gaf aan dat de boeren ondersteboven zijn vanwege de stikstof plannen van het kabinet. Door de droogte was er dijkbewaking ingesteld, voor het geval dat…
Deze maand was er al wespenoverlast door het droge warme weer. Normaliter is augustus pas de wespentijd. Door de droogte was het gras hier en daar al geel geworden. Zeker hartje zomer zijn de weilanden dan juist prachtig groen. In juli valt gewoonlijk 75 mm regen en nu viel er 25 mm. Dan hadden we ook nog eens overuren zon deze maand.
Augustus
1 en 2 augustus waren op het nieuws allerlei droogte gerelateerde onderwerpen te horen en te zien. Door de lage waterstand van de rivieren werden de veerpontjes uit de vaart gehaald, moesten de binnenvaartschippers hun vracht halveren en mochten de binnenvaartschepen elkaar niet meer passeren. De waterstand van de Rijn bij Lobith was extreem laag geworden. In 100 jaar was dit 2 keer voorgekomen. De heide bloeide al begin augustus in plaats van eind augustus/ begin september.
Ver van de grote rivieren en de paarse heidevelden hadden wij in Stompwijk er gevleugelde vrienden bijgekregen. Wilde parkieten, groen met een rode snavel, houden zich op in de bomen en struiken van de Pinksterbloem en/of elders in het Stompwijkse groen. Er waren saaie eentonige weerpraatjes vonden de weermannen en vrouwen zelf Een aantal dagen ruim 20 graden, dan een paar dagen 25 a 30 graden en dan weer terug. Deze schommelingen hadden we in juni ook al, zoals u heeft kunnen lezen.
Dan groot nieuws: deze zomer kwam in de top 3 van de droogste zomer sinds de waarnemingen van het KNMI. 1: 101 jaar geleden, 1921 2: 46 jaar geleden, 1976 en 3: nu in 2022. Wij kunnen een leven lang leren, want dankzij de extreme droogte waren er bijzondere verschijnselen waar te nemen. Via het journaal maakten we kennis met mosdiertjes op het strand en zoetwater kwallen in de plassen
Ja en toen werd het 5 dagen lang ruim 30 graden, een hittegolf dus. 15 augustus viel er eindelijk 5 mm regen in Stompwijk en was er een flitser regenboog te zien. Een tijdlang waren deze weersverschijnselen, regen en regenboog, niet waar te nemen, dus dat viel extra op
17 augustus viel 15 mm in het dorp van Het Dorstige Hert . Elke druppel telt, maar 20 mm totaal is voor het buitengebied een druppel op een gloeiend land. Na de 5 hittegolf dagen hadden we een aantal drukkend warme, heel benauwde dagen. Om ons hoofd en de rest koel te houden, smikkelen en smullen Mirjam en ik elke avond van komkommer en tomaat. Half augustus had de Rijn bij Lobith de laagste stand ooit bereikt. Voor de cijfer liefhebbers in ons dorp kan ik mededelen dat de Rijn 6,48 meter boven NAP stond normaliter is 8 meter 70 boven NAP. Voor de binnenvaartschepen gold nu zelfs éénrichtingsverkeer.
In augustus bloeide de oleander op ons balkon meer dan rijkelijk. Wat een overvloed aan witte bloemen! De plant komt oorspronkelijk uit Arabië, dus vreest de warmte niet. Hij vaarde meer dan wel bij het warme en droge weer. Deze maand was het gemiddeld 25 tot 30 graden en droog. Er was een record aantal zonne-uren en zonkracht verbroken. Het was zodoende ook een heel goed pompoen jaar geworden.
September
4 september was het de 100ste warme dag van 2022. Slechts 12 keer waren er 100 warme dagen geweest per jaar sinds de waarnemingen
5 september viel in Stompwijk 23 mm regen september, 6 september kwam er nog 21 mm bij. Deze avonden en nachten was er onweer. Eén keer verplaatste de bliksem zich horizontaal en daardoor dus zonder bliksem slagen en gedonder. Heel mooi en erg apart om te zien! Het was wisselvallig weer, regelmatig veel regen en er stond een harde wind . De temperatuur zakte onder de 20 graden. Eindelijk steeg de waterstand, wat was dit hard nodig. Ook de natuur snakte lang naar water.
21 september was de eerste herfstdag. We hadden toen al echt herfstweer gehad en nog voor de boeg, want dagen achtereen stond er een harde wind en regende het. Onze clivia en twee anthuriums konden eindelijk een paar uur op het balkon staan. Het kalkvrije hemelwater maakte de drie planten stofvrij en fris. Zowel de clivia als de anthurium schonken ons extra veel bloemen dit jaar, sinaasappel oranje en vuurrood.
Oktober
We kregen rustig nazomerweer, zon, blauwe luchten, witte wolken en het was droog. Daarna regen en een harde wind. Beide weersoorten wisselden elkaar af, om en om en om. Toen werd het windstil en kregen we met mist te maken. Diverse avonden hadden we vlak voor zonsondergang prachtige luchten. We zagen de kleuren roze, rood en oranje verschijnen. De struiken rond het Pinksterbloemveldje kleurden eveneens prachtig rood. Eke dag het bekijken meer dan waard. De bomen en de struiken verder weg verkleurden ook van groen naar rood, geel of bruin.
Het zaad van de eerste ronde afrikanen verzamelde ik en zaaide het in letterlijk ‘goede aarde’. Opnieuw mijn dank aan de Stompwijkse paarden voor de puur-natuur mest, zo rijkelijk geschonken. In oktober stonden voor de tweede maal afrikanen op ons balkon in bloei en nog rijkelijk ook.
21 oktober telde ik ze voor de aardigheid en kwam al aan 32 stuks en er zitten nog heel veel knoppen in, dus …
Oranje is een vrolijke kleur zeker bij somber herfstweer. Ze kunnen naar waarheid zeggen, 2 hoog wonend, ‘Oranje boven, oranje boven, leve de Afrikaan’.
28 en 29 oktober was het extreem warm, het werd maar liefst 22 tot 25 graden. Een unicum, dit was nog nooit eerder voorgekomen zover in het jaar, sinds de waarnemingen. Mijn dochter Mirjam kwam op de eerste extreem warme dag per fiets thuis van het boodschappen doen in Zoeterwoude, bij de Jumbo supermarkt en de Kruidvat drogist. Ze vertelde enthousiast dat de koeien weer in de weilanden stonden en het gras elders net gemaaid was.
Na de tweede extreem warme dag ging notabene de wintertijd in
November
Het was even omschakelen voor de flora en fauna, maar ook voor de Stompwijkers. Dagen achter elkaar stond er een harde wind, namelijk windkracht 5 en regende het hier 7 a 9 mm per dag.
6 november was een uitschieter qua neerslaghoeveelheid We hadden een regentje voor heel de dag. Niet hard, maar gestaag regent het urenlang, soms even wat harder. Er viel 15mm. Deze dagen waren er zeer mooie wolkenpartijen te zien, wit, grijs en zwart gekleurd.
Tussen de buien door schijnt de zon oogverblindend fel. De Afrikaantjes stonden half november nog in bloei en werden dagelijks bezocht door drie bijen tegelijk. Best bijzonder dus. Aan de struiken verschenen de rode en oranje besjes weer. Wat mooi om naar te kijken en het oogt extra vrolijk bij somber weer. De bladeren bleven deze herfst langer aan de bomen en struiken zitten door het zachte weer. Rood, geel en bruin verkleurd, vielen ze pas half november eraf. Bij windvlagen regende het massaal blaadjes.
12 november alweer een unicum, het werd maar liefst 15 a 16 graden. Dit was nog nooit voorgekomen, zo laat in het jaar. Ik las op het balkon in de herfstzon een streekroman en genoot..
13 november was de temperatuur iets lager maar nog steeds zeer aangenaam. Zelfs zo dat Mirjam op het balkon heeft ontbeten en dit notabene hartje herfst. Slechts één week later, 19 en 20 november was het overdag koud en hadden we de eerste nachtvorst, 3 graden onder nul.
Mirjam en ik waren toen gelukkig al 2 weken bezig extra vitamines C tot ons te nemen. We aten en eten trouwens mandarijnen per dag of drinken sinaasappelsap. Heerlijke vitamine bommetjes, puur natuur in plaats van vitamine C pillen uit een potje. Bij de Boon’s dagmarkt kunnen kindjes en lekker mandarijntje pakken en daar staat een opschrift bij deze luidt: ‘vitamientjes zijn onze vriendjes’.
Ja, jong geleerd is oud gedaan, vandaar
29 november, de dag dat Nederland met oranje met 2-0 won van Qatar, bleef het ook overdag potdicht door de mist, net als 1 januari ook gebeurd was
December
5 december lag er in Limburg 2 cm sneeuw. Voor de kindjes daar dubbel boffen, de Sint op school én sneeuw.
5 dagen was er geen zon maar wel mist en nevel. Het was hierdoor nog eerder donker. Hierna scheen de zon uitbundig en was er weer een blauwe lucht. De lucht kleurde ook weer prachtig als de zon opkwam en onderging. We hadden nachtvorst en overdag was het slechts een paar graden boven nul.
Het was een mooi gezicht, de rijp te zien vanuit ons huisje, met name het wit op de struiken, het grasveldje, de weilanden, enzovoort.
Zo naderen we langzaam maar zeker het einde van dit verslag en van dit bijzondere jaar qua weer en natuur
De nieuwjaarswens van Gijs Veldhuizen, mede namens mijn dochter Mirjam. Wat 2023 ook geven of nemen zal, Gods zegen, vreugde en kracht toegewenst bovenal.
Uw dorpsgenoot, natuur en weerreporter,
Gijs Veldhuizen
Foto’s: Debbie van Ooststroom, Jan v.d. Sman
